Hayat Kurtaran Bilgilerle İlk Yardım

Motosiklet sezonunun açılması ile birlikte bir çok tatsız kaza haberleri de gelmeye başladı. Aşağıdaki hayati bilgilere hiç ihtiyaç duymamanızı diliyorum.

1- Hayat kurtarma zinciri nedir?

Hayat kurtarma zinciri 4 halkadan oluşan bir yapıdır.
İlk 2 halkası İLKYARDIMCIYA, son iki halkası “ileri yaşam desteği” olup sağlıkçıya ait olan uygulamalardır.

1. Halka - Sağlık kuruluşuna haber vermek.
2. Halka - Olay yerinde Temel Yaşam Desteği yapmak.
3. Halka - Ambulans ekiplerince müdahaleler yapılması.
4. Halka - Hastane acil servislerinde müdahale yapılmasıdır.
   

2- İlkyardım nedir?

Herhangi bir kaza veya yaşamı tehlikeye düşüren bir durumda, sağlık görevlilerinin yardımı sağlanıncaya kadar, hayatın kurtarılması ya da durumun kötüye gitmesini önleyebilmek amacı ile olay yerinde, tıbbi araç gereç aranmaksızın ve mevcut araç gereçlerle yapılan ilaçsız uygulamalara ilkyardım denir.

3- Kimler tarafından uygulanır?

Bu konuda eğitim almış herkes tarafından uygulanabilir.

• Detaylandıracak olursak; yetkili merkezlerden 16 saatlik Temel İlkyardım Eğitimi sonrasında yapılan teorik ve uygulama sınavlarını başarıyla tamamlayan herkes, Sağlık Bakanlığı Onaylı ilkyardımcı kimliği ve sertifikasına sahip olarak gerekli bilgi ve yetkiyle müdahale yapabilmektedir.

4- Acil yardım ile farkı nedir?

Acil yardım; ilgili tedavi ünitelerinde, hasta/yaralılara doktor veya sağlık personeli tarafından yapılan tıbbi müdahalelerdir. Acil müdahale, ehliyetli kişilerce yapılmakta iken, ilkyardım ise; eğitim almış herkes tarafından ilkyardım tanımındaki amaç doğrultusunda mevcut araç gereçle ilaçsız olarak uygulanabilmektedir.

5- İlkyardımın temel amacı, genel husus ve uygulamaları nelerdir?

Amaç;

• Hayati tehlikenin ortadan kaldırılması,
• Yaşamsal fonksiyonların sürdürülmesinin sağlanması,
• Hasta/yaralının durumunun kötüleşmesinin önlenmesi,
• İyileşmenin kolaylaştırılması.
• İlkyardımdaki genel hususlar;
• 112’yi ara, ABC değerlendir.
• Ameliyat ihtimaline karşın ağızdan yiyecek/içecek verme,
• İç kanama şüphesi, kırık, omurga hasarı gibi ihtimallerden dolayı kişiyi hareket ettirme, sarsma,
• Hasta/Yaralı vücut ısısı korunması için üzerini ört,
• Yaşamsal fonksiyonlarını kontrol et ve gerekli olan ilkyardım müdahalesini uygula.
• (HASTA ABC’si:  A-Hava yolu  B-Solunum C-Dolaşım)
• Temel Uygulamaları(KBK): *Koruma (K),*Bildirme (B),*Kurtarma (K).

5.1- İlkyardımda KORUMA aşaması:

Kaza sonuçlarının ağırlaşmasını önlemek için olay yerinin değerlendirilmesini kapsar. En önemli işlem olay yerinde oluşabilecek tehlikeleri belirleyerek güvenli bir çevre oluşturmaktır.

• Özellikle trafikte gördüğünüz kazalarda ilkyardıma başlamadan önce kendinizin güvenliğini sağlamadan müdahale etmemelisiniz.
• Yakıt sızıntısı veya patlamaya yol açacak bir ortamdan kaçınmalı ve uygun koruma koşulları sağlanmadan uygulamaya başlamamalısınız.
• Zincirleme Trafik kazaları gibi çoklu kaza ihtimalleri düşünülerek gerekli uyarı/ikaz işaretleri yerleştirilmeli ve ilgili çevre güvenliği ile koruma sağlanmalıdır.
• Önce kendi güvenliğiniz ve sonra yaralının güvenliği olmalıdır.
• Güvenli koruma alanı sağlanmadan ilkyardım yapılmamalıdır.
• Hasta/yaralı hareket ettirilmemelidir.
• Meraklı kişilerin olay yerine yaklaşması engellenmelidir.
• Kaza yapan aracın kontağı kapatılarak motor durdurulmalıdır.
• Yakıt sızıntısına karşın ekstra ortaya çıkacak tehlikeler düşünülerek çevrede sigara içilmesi engellenmelidir.

5.2- İlkyardımda BİLDİRME aşaması:

• Olay / kaza mümkün olduğu kadar hızlı bir şekilde telefon veya diğer kişiler aracılığı ile gerekli yardım kuruluşlarına bildirilmelidir.
• Türkiye'de ilkyardım gerektiren her durumda telefon iletişimleri, 112 acil telefon numarası üzerinden gerçekleştirilir. (Ülkemizde bulunan yabancı vatandaşların öncelikli olarak bildiği 911 numarasıyla da ülkemizde ambulans çağrısı alınabilmektedir.)

5.3- 112’yi aradığımızda nelere dikkat etmeliyiz?

• Öncelikle sakin ve soğuk kanlı olunmalı ya da sakin olan bir kişinin araması sağlanmalı,
• 112 merkezi tarafından sorulan sorulara net cevaplar verilmeli, gereksiz detaylardan kaçınılmalı,
• Konum ve adres bilgisi verilirken; biliniyorsa açık adres ve olayın olduğu yere yakın olan belirleyici bir yerin adı söylenmeli. Şayet bilinmeyen bir yer ise; olay yerine yakın olarak gördüğümüz bilinen bir caddenin ya da çok bilinen bir yapının adı verilmelidir.
• Otobanda iseniz, güzergahınızı/istikamet yönünüzü veya en yakın tabelada yazan karayolları numarasını da bildirerek ek bilgi sunabilirsiniz.
• Eğer hasta yakını iseniz bildiriniz,
• Hasta/yaralı(lar)ın sayısı ve biliniyorsa adı, yaşı, bebek / çocuk / yetişkin olup olmadıkları bildirilmeli,
• Biliniyorsa olayın kısa tanımı ve hasta(lar)ın mevcut durumu bildirilmeli,
• Siz veya başkası tarafından ilkyardım uygulaması yapıldıysa nasıl bir yardım yapıldığı belirtilmeli,
• 112 hattında bilgi alan kişi, gerekli tüm bilgileri aldığını söyleyinceye kadar telefonunuzu kapatmayın.
• Görüşme sonlandırıldıktan sonra mümkünse telefonunuzu meşgul etmeyin. (İhtiyaç halinde 112 sizinle tekrar iletişime geçebilir)

5.4- İlkyardımda KURTARMA (Müdahale) aşaması:

Olay yerinde hasta / yaralılara müdahale hızlı, ancak sakin bir şekilde hasta / yaralı durumuna göre doğru ve uygun teknikle yapılmalıdır.

• Trafik kazalarında en sık karşılaşılan durum omurga travmalarıdır. Bu sebeple yanlış ve bilinçsiz yapılan müdahaleler ile hasar oluşma riski vardır.
• Bilinmeyen veya eğitimini almadığınız yetkisiz bir müdahaleden kaçınınız,
• Çevrede ilkyardımcı var ise onun komutlarıyla hareket ediniz,
• Unutmayın; 112’yi doğru yer ve zamanda aramak da bir ilkyardımdır. Yanlış müdahalelerden kaçınınız.

6- Peki motor kazalarında bilinmesi ve uygulanması gereken ilkyardım müdahaleleri nelerdir?

Kazaya karışan sizseniz;

• Kazaya karışan kişi sizseniz; sakin olun ve hareket etmeden çevrenizi kontrol edip İlkyardımcı varsa yardım talep edin.

KASKINIZI ÇIKARTMAYA YELTENMEYİN! SAĞLIK EKİBİ HARİCİNDE KASKIN ÇIKARTILMASINA İZİN VERMEYİN!

        Etrafınızda birisi yok ve bilinciniz açık ise:

• Telefonunuza ulaşabilecek bir imkânınız var ve hareket kısıtlamanız bulunmuyorsa, 112’yi kendiniz arayınız ve mevcut olayı kısaca anlatınız.
• Vücudunuzda bir ağrı hissediyorsanız veya kırık olduğundan şüphe ettiğiniz yer var ise 112’ye bilgi veriniz ve bekleyiniz.
• Bir yerinizde kanama olduğunu görüyorsanız kanama çeşidine göre müdahale edin, üzerine temiz bezle baskı uygulayın ve şok pozisyonunda bekleyin (sırt üstü uzanacak şekilde ayakların yaklaşık yerden 30cm yüksekte bulunması)

Kazaya karışan siz değilseniz:

1. Öncelikle sakin bir şekilde kendinizin ve çevre güvenliğini alın,
2. İlkyardım eğitimi aldıysanız gerekli müdahaleleri uygulamak için organize olun,
3. Çevrede kalabalık var ise kişileri organize ederek kalabalığı uzaklaştırın, yakıt sızıntısına karşı sigara içilmemesi gerektiğini söyleyin, olay yerine reflektör yerleştirin,
4. Çalışır vaziyette araç/motor var ise kontağı kapatın,
5. Birden fazla Hasta / yaralı var ise kazalı kişilerin bilinç kontrolünü sesli ve omzuna hafif dokunma ile değerlendirin,
6. Kaskı çıkartmaya yeltenmeyin, siper görevi gören camı açın ve yaşamsal fonksiyonları değerlendirin (ABC) ve hasta/yaralılardan öncelikli müdahale edilecekleri belirleyin,
7. Hasta/yaralının bilinci kapalı ve size tepkisi yok ise; 112’ye haber verin, baş geri çene yukarı pozisyonu ile sağlık ekiplerini bekleyin, eğitim aldıysanız temel yaşam desteği uygulayın,
8. Hasta/yaralının bilinci açıksa endişe ve korkusunu giderin, olayın nasıl gerçekleştiğini sorun, yarasını görmesine izin vermeyin, vücut ısısını korumak için üzerini örtün,
9. Uzuv kopması var ise, öncelikle hasta/yaralıya müdahale ederek kanamayı durdurun, sonra kopan parçayı mümkünse içi buz ve su dolu kaba, temiz poşet içinde koyun ve yaralıdan uzak bir yere veya kaybolacak şekilde tutmayın,
10. Hastayı şok pozisyonunda tutun,
11. Ve hasta/yaralının en uygun yöntemle sağlık kuruluşuna sevki sağlanır(112). (Ancak, ağır hasta/yaralı bir kişi hayati tehlikede olmadığı sürece asla yerinden kıpırdatılmamalıdır).

Önemli Hususlar:

1. Müdahale edilecek kişiyi sarsmayın, hareket etmesini minimuma düşürün.
2. Kaskın çıkartılmasına sağlık ekipleri haricinde izin vermeyin, çıkartmak için uğraşmayın.
3. Aracınızda ilkyardım çantası bulundurun, uzuv kopmaları ihtimalleri düşünülerek temiz poşet muhafaza edin.
4. Mümkünse acil durumda aranacak yakınınızın iletişim bilgisini yazın ve bu bilgileri içeren bir kart bulundurup göğüs cebinde taşıyın.
5. Kronik rahatsızlığınız veya çeşitli ilaçlara karşı bilinen alerjiniz veya sürekli kullanmakta olduğunuz ilaçlar gibi önemli bilgileri içeren bir bilgi kartı taşıyınız.
6. Olay yerinde patlama/yangın ihtimaller var ise, hasta/yaralının olay yerinden uzaklaşmasını sürükleme yöntemiyle çekerek uzaklaştırın,
7. Unutmayın; yanlış yapılan müdahaleler ile omurga travmalarına sebebiyet verebilirsiniz. Eğitim almadığınız müdahalelerden kaçınınız.
8. Ambulans için 112 – Zehir Danışma Hattı için 114
9. Emniyet güçleri için 155 – İtfaiye için 110
10. Kendiniz ve çevreniz için ilkyardım eğitimi alın, bilmediğiniz uygulama ve müdahalelerden kaçının.

Barış BALCI
İlkyardım Eğitmeni
Hayat Yıldızı Eğitim ve Sağlık Hizmetleri